-
1 яшерен
прил.1) та́йный, секре́тный, закули́сный, келе́йный || тайко́м, вта́йне, келе́йнояшерен сөйләшүләр — закули́сные перегово́ры
яшерен киңәшмә — келе́йное совеща́ние
яшерен договор — та́йный догово́р
яшерен хәл итү — реша́ть келе́йно
2) та́йный, нелега́льный, подпо́льный, конспирати́вный || та́йно, нелега́льно, подпо́льно, конспирати́внояшерен оешмалар — нелега́льные организа́ции
яшерен типография — подпо́льная типогра́фия
яшерен җыелыш — конспирати́вное собра́ние
яшерен отряд — подпо́льный отря́д
яшерен эш итү — де́йствовать конспирати́вно (нелега́льно)
3) та́йный, секре́тный, негла́сный, конфиденциа́льный, не подлежа́щий огла́ске (о разговоре, документах, надзоре и т. п.) || та́йно, секре́тно, негла́сно, конфиденциа́льно4) секре́тный, засекре́ченный (документ, отдел и т. п.) || та́йно, скры́тно, затаённо, подспу́дно, замаскиро́ванно, завуали́рованно (ненавидеть,иметь неприязнь, вражду)яшерен курку — подспу́дный страх
курку кешеләрдә әле яшерен яши — в лю́дях ещё подспу́дно живёт страх
5) та́йный, скры́тый, затаённый, подспу́дный, замаскиро́ванный, завуали́рованный (о вражде, ненависти, неприязни) || та́йно, скры́тно, вну́тренне, глубоко́, сокрове́ннояшерен уйлау — та́йно ду́мать
яшерен кичерү — скры́тно пережива́ть
6) та́йный, секре́тный (акт, агент и т. п.) || та́йно, исподтишка́; потихо́ньку, втихомо́лку, тихомо́лком, тихо́нько, укра́дкойяшерен рәвештә эш итү — де́йствовать исподтишка́
яшерен эшләү — рабо́тать укра́дкой
7) та́йный, скры́тый, вну́тренний, глубо́кий, сокрове́нный книжн.яшерен уйлар — та́йные мы́сли
яшерен эчке кичерешләр — скры́тые вну́тренние пережива́ния
яшерен хыяллар — сокрове́нныe мечты́
8) та́йный, укро́мныйяшерен урын — укро́мное ме́сто
•- яшерен сайлау
- яшерен урын
- яшерен юл -
2 яшерен-батырын
нареч.скры́тно, исподтишка́, вта́йнеяшерен-батырын сөйләшү — разгова́ривать скры́тно
яшерен-батырын эшләү — сде́лать исподтишка́
•• -
3 арт
1. сущ.обычно в притяж.ф.1)арттан этү — толка́ть (подтолкну́ть) сза́ди
артыңа мендәр куй — положи́ за́ спину поду́шку
нигә артыңа яшерәсең уенчыгыңны? — почему́ пря́чешь игру́шку за́ спину?
б) за́дняя (обра́тная, ты́льная, оборо́тная) сторона́ (мебели, здания, сооружения, памятника)шкафның алдын буяган, арты буяусыз — шкаф спе́реди покра́шен, а сза́ди (с обра́тной стороны́) - нет
дәфтәр артындагы тапкырлау таблицалары — табли́ца умноже́ния на обра́тной (оборо́тной) стороне́ тетра́ди
машинаның артына беркетелгән номерлар — номера́, прикреплённые сза́ди маши́ны
в) зад, за́дняя часть (телеги, трактора, вагона, автомобиля, поезда); задо́карбаның артына ябышып — ухвати́вшись за задо́к (зад) теле́ги
2) спи́нка ( стула)пинҗәкне урындык артына элү — пове́сить пиджа́к на спи́нку сту́ла
кресло артына таяну — облокоти́ться о спи́нку кре́сла
3) за́дник, задо́к разг. ( у сапог)арты тапталып беткән тапочка — та́почка со сто́птанным за́дником
4) назаты́льник ( шапки)5) разг. корма́ (у парохода, корабля)6) разг. коне́ц, после́дствие; имеет тж. индив. переводыарты ничек булыр соң бу эшнең? — а како́в же бу́дет коне́ц (после́дствие) э́той зате́и?
арты хәерле (яхшы) булсын — чтоб ко́нчилось (заверши́лось) благополу́чно (хорошо́); пусть ко́нчится добро́м
7)а) в составн.; геогр. названиях за-елга арты — заре́чье
Казан арты — Заказа́нье
Кавказ арты республикалары — закавка́зские респу́блики
бәйрәм арты көннәре — послепра́здничные дни
сугыш арты еллары — послевое́нные го́ды
8) в знач. послелога артыутырыш арты утырыш — заседа́ние за заседа́нием
көн арты көн үтә — прохо́дит день за днём
рәхмәт арты рәхмәт алу — получа́ть благода́рность за благода́рностью
б) разг. за (кем, чем, после кого, чего) (стоять в списке, занимать очередь)синең арты булырмын — я за тобо́й (по́сле тебя́) бу́ду
9) в знач. нареч. артында перен. за спино́й, за глаза́, загла́зноартымда сөйләгән сүзгә игътибар итмәскә тырышам мин — на то, что говоря́т за мое́й спино́й, стара́юсь не обраща́ть внима́ния
артында патшаны да сүгәләр — (посл.) за спино́й (за глаза́) и царя́ руга́ют
10) в знач. послелога артына за (что-л., кого-л.) (спрятаться, положить что-л.); за (кем-л., чем-л.); по, за (что-л.) прост.вокзал артына чыгу — вы́йти за вокза́л
велосипедны койма артына сөяү — прислони́ть велосипе́д за забо́ром
куаклар артына яшеренү — спря́таться за кусты́
11) в знач. послелога артындаклуб артында - бакча — за клу́бом - сад
бу күренеш артында нәрсә ята? — что кро́ется за э́тим явле́нием?
аның артында озын чират — за ним дли́нная о́чередь
артымда кыштырдау ишетелеп китте — за спино́й у меня́ послы́шался шо́рох; позади́ (меня́) послы́шался шо́рох
депутат артында халык тора — за депута́том стои́т наро́д; за спино́й депута́та стои́т наро́д
12) в знач. послелога арттан, артыннансезнең арттан барабыз — идём за ва́ми; идём сле́дом (за ва́ми)
йөгер артларыннан — беги́ вслед; беги́ за ни́ми вдого́нку
үлгән артыннан үлеп булмый — (посл.) вслед за поко́йным не умира́ют (т. е. не следует отчаиваться)
безнең арттан алырсыз — полу́чите по́сле нас (за на́ми)
синең чират минем арттан (артымнан) булыр — твоя́ о́чередь бу́дет за мной (по́сле меня́; позади́ меня́)
в) вслед, в спи́ну, вдого́нкуберәүнең артыннан кычкырып калу — кри́кнуть кому́-то вдого́нку
г) из-за спины́ (кого, чьей) (выглядывать, смотреть, появляться)ашаган артыннан ук — сра́зу по́сле еды́
чәчү артыннан бүтән эшләр башлана — вслед за се́вом начина́ются други́е рабо́ты
е) за (кем, чем); позади́ (сза́ди) (кого, чего), позади́ (себя́), за собо́й (по, за чем) прост.машина артыннан төтен боҗралары калдырып чаба — маши́на мчи́тся, оставля́я позади́ (себя́) ко́льца ды́ма
бия артыннан колыны бара — за кобы́лой идёт её жеребёнок; позади́ (сза́ди) кобы́лы идёт её жеребёнок
юл бара биек таулар артыннан — доро́га идёт за высо́кими гора́ми
ж) за (чем, кем)дан артыннан куу — гна́ться за сла́вой
олау артыннан олау үтеп тора — прохо́дит подво́да за подво́дой
балык артыннан балыкны алып кына тора — так и выта́скивает ры́бу за ры́бой
з) из-за (кого, чего)урман артыннан трактор дөбердәве ишетелде — из-за ле́са донёсся гро́хот тра́ктора
•- артына борылып карау
- артка әйләнеп карау
- артына әйләнеп карау
- артка карап
- артка карап кына
- артка карый-карый
- артка карый-карый гына
- артка карау
- артына карау
- артка тибү
- артка утыру
- арт белән утыру
- артта эшләнгән
- артта әйтелгән
- артта ясалган
- артта тартылган
- артта булган
- арттан барып
- арттан җитеп булмау
- артыннан җитеп булмау
- арттан җитә алмау
- артыннан җитә алмау
- арттан җитү
- арттан ияреп
- арттан иярү
- арттан иярүче
- арттан йөрү
- арттан йөрүче
- арттан карап калу
- арттан килеп
- артын сикертү••арт белән тыңлау — прост. слу́шать за́дом
арт кыздыру — прост. (букв. греть зад) загора́ть (на со́лнце)
арт кысу — прост. прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
арт тазарту (чистарту) — см. арт сөртү 1)
арт тайдыру — прост. уви́ливать/увильну́ть (от выполнения поручения, от участия в общем мероприятии)
арт төртергә (дә) вакыт юк — прост. присе́сть (да́же) не́когда
арт чиста (таза, коры) булу — прост. быть чи́стым (чи́стеньким)
арт юеш (чыланган) булу — прост. быть не без греха́; ры́льце в пуху́ ( у кого)
артка әйләнеп (борылып) карарга (да) өлгермәү — не успе́ть огляну́ться
артка да элмәү; колакка да элмәү — прост. и у́хом не ведёт (поведёт); и в ус не ду́ет
артка кул җитмәү — ру́ки не дохо́дят, что́бы сде́лать за собо́й (по́сле себя́) ( что)
артка кыл (да) сыймый (сыярлык түгел) — прост. не́когда (да́же, и) поверну́ться
артка су керү — см. аска су керү
артка тибеп — прост. взаше́й, в ше́ю, в три ше́и, с тре́ском прост. (выставить дебошира, прогнать лентяя с работы)
артка ут кабу — усил.; см. аска су керү
артка ут капкан кебек — прост. как угоре́лый (суетиться, бежать, спешить)
артка ут ягу — прост. жа́рить, пожа́рить, зажа́ривать, поджа́ривать прост.; сде́лать так, что́бы земля́ горе́ла под нога́ми ( у кого)
арттан караганда беренче — пе́рвый сза́ди, после́дний
арттан төтен чыгу — прост. (аж) дым идёт
арттан төшү — см. артка төшү 1)-4)
арттан чыгару — прост. сочиня́ть/сочини́ть; выду́мывать/вы́думать
арттан чыгу — см. артка төшү 3)
- арт белән борылуартыннан төшү — гна́ться ( за кем), пресле́довать
- арт белән киртә җимерү
- арт бирү
- арт борыр урын юк
- арт борыр урын да юк
- арт сөртү
- артка төшү
- артка үтү
- артына төшү
- артыннан йөрү 2. прил.1) за́дний (шина, колесо автомобиля)арт тәгәрмәч — за́днее колесо́
арт кесә — за́дний карма́шек (карма́н)
автобусның арт ишеге — за́дние две́ри авто́буса
2) за́дний (огород, сад, плетень)арт капка — за́дние воро́та
3) разг. за́дний, обра́тный, ты́льный, оборо́тныйбинаның арт ягы — за́дняя сторона́ зда́ния
витринаның арт ягы — обра́тная сторона́ витри́ны
•- арт ишек- арт ишектән
- арт сан
- арт саңаклылар
- арт юл куышлыгы
- арт як••арт аяк белән йөрү — ходи́ть (стоя́ть) на за́дних ла́пках
арт санны онытып — прост. неприли́чно забы́вшись ( спать)
арт ягы йомшак (сыек) — ненадёжный, сла́бый
арт ягы нык (таза) — прост. кре́пкий, спра́вный ( хозяин); чу́вствует себя́ кре́пким (уве́ренным); сиди́т кре́пко; кре́пкий (спра́вный) мужи́к (хозя́ин)
арт якка су керү — см. аска су керү
арт якка тибү — см. артка тибү
арт якка үтү — см. артка үтү
См. также в других словарях:
контрабанда — 1. Пошлина салынган яки тыелган товарларны, кыйммәтле әйберләрне яшерен рәв. дәүләт чиге аша бер илдән икенчегә чыгару 2. Шундый юл белән кулга төшерелгән яки шундый максат өчен билгеләнгән товар, кыйммәтле әйберләр 3. күч. Нин. б. тыелган… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
оя — 1. Кош кортның, җәнлекләрнең ышыкланып яшәү, йомырка салу һәм бала чыгару өчен ясалган, җайлаштырылган яки кеше тарафыннан эшләнгән урыны 2. күч. Яшәгән, торган җир: гаилә, йорт 3. күч. Явыз максатлар белән җыела, туплана торган яшерен урын,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
колак — 1. Кешеләрдә һәм хайваннарда ишетү органы 2. Ишетү органының колак тишеге тирәсендәге тышкы, кимерчәкле өлеше; тышкы колак 3. сөйл. Колакчын (баш киемендә) 4. Төрле әйберләрдә тотарга, элеп куярга һ. б. уңайлы булсын өчен эшләнгән җайланма, колак … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
нәзек — с. 1. Аркылы кисеме бик кечкенә булган; киресе – юан 2. Югары (тавыш тур.) 3. Катлаулы, бик зур осталыкны, бик вак детальләргә кадәр игътибар биреп эшләүне таләп итә торган. Җаваплылык таләп итә торган, четерекле 4. Тирәнгә яшерелгән, бик кыенлык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
нечкә — с. 1. Аркылы кисеме бик кечкенә булган; киресе – юан 2. Югары (тавыш тур.) 3. Катлаулы, бик зур осталыкны, бик вак детальләргә кадәр игътибар биреп эшләүне таләп итә торган. Җаваплылык таләп итә торган, четерекле 4. Тирәнгә яшерелгән, бик кыенлык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
пәрдә — 1. Берәр нәрсәне каплап яки аерып тору өчен юка тукыма кисәге 2. Элекке заманда йөз каплау өчен хатын кыз эшләпәсенә беркетелгән үтә күренмәле юка челтәр, тукыма кисәге; вуаль 3. Сәхнәне тамашачылар залыннан аера торган зур чаршау 4. Драма… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
уен — I. и. Күңел ачу, вакыт үткәрү өчен булган шөгыль; киресе: эш, хезмәт 2. Махсус кагыйдәләр, алымнар белән башкарыла һәм күңел ачу, ял итү, организмны чыныктыру өчен хезмәт итә торган, спорт төре булып саналган эш хоккей уены – бильярд уены. сир.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге